Μάρκος Βαλέριος Μαρτιάλης, Επιγράμματα, Βιβλίο Ι

Marcus Valerius Martialis,

Epigrammaton, Liber I

(Επιλογή ποιημάτων από τα Επιγράμματα, Βιβλίο Ι,

του Μάρκου Βαλέριου Μαρτιάλη)

μετάφραση: Βασίλης Μ. Κομπορόζος © 2013

Τα πρωτότυπα ποιήματα προέρχονται από την ιστσελίδα

BIBLIOTHECA AUGUSTANA,

www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost01/Martialis/mar_ep00.html,

όπως ελήφθησαν στις 23-2-2013.

(Τα μεταφρασμένα ποιήματα δεν δίνονται τόσο με την αριθμητική σειρά του πρωτοτύπου όσο με τη σειρά που τα μετέφρασα.)

1.28

Όποιος θωρεί πως χτεσινό βρωμά κρασί ο Ακέρρας,

λάθος κάνει. Ο Ακέρρας πίνει πάντα μέχρι το πρωί.

 

XXVIII

 Hesterno fetere mero qui credit Acerram,

 Fallitur: in lucem semper Acerra bibit.

 

1.38

Τα ποιήματα που απαγγέλλεις, Φιδεντίνε,

είναι δικά μου.

Μα, έτσι χάλια που τα απαγγέλλεις,

γίνονται δικά σου πια!

 

XXXVIII

 Quem recitas meus est, o Fidentine, libellus:

Sed male cum recitas, incipit esse tuus.

 

1.63

Ζητάς τα επιγράμματά μου να σου απαγγείλω.

Όχι. Δε θέλεις να τ’ ακούσεις, Κέλερε,

μα σα δικά σου να τα απαγγείλεις!

 

LXIII

Ut recitem tibi nostra rogas epigrammata. Nolo.

Non audire, Celer, sed recitare cupis.

1.47

Μέχρι πρότινος γιατρός ο Δίαυλος και τώρα νεκροθάφτης.

Ό,τι έκανε ως γιατρός, το κάνει και ως νεκροθάφτης πια.

 

XLVII

 Nuper erat medicus, nunc est vispillo Diaulus:

Quod vispillo facit, fecerat et medicus.

  

 

1.57

Τί γυναίκα, Φλάκκε, θά ’θελα να έχω, με ρωτάς.

Μια εύκολη πολύ δε θέλω, μήτε μια σεμνότυφη.

Μια μέση προτιμώ, οδό, ανάμεσα στα δύο άκρα.

Μήτε να με τυραννά, μηδέ στις γλύκες να το παρακάνει.

 

LVII

 Qualem, Flacce, velim quaeris nolimve puellam?

Nolo nimis facilem difficilemque nimis.

Illud quod medium est atque inter utrumque probamus:

Nec volo quod cruciat, nec volo quod satiat.

1.62

Σ’ αγνότητα παλιές Σαβίνιες γυναίκες θύμιζε

κι από τον αυστηρό τον άντρα της ήτανε

πιο αυστηρή. Μα βουτώντας η Λαιβίνα,

πότε  στο Λουκρίνο και πότε στον Άορνο[1]

και τα λουτρά στα Βαϊα απολαμβάνοντας,

φλόγες την κυρίεψαν του πάθους

και τον άντρα άφησε για κάποιον νεαρό.

Σαν Πηνελόπη έφτασε και σαν Ελένη έφυγε.

LXII

 Casta nec antiquis cedens Laevina Sabinis

Et quamvis tetrico tristior ipsa viro

Dum modo Lucrino, modo se permittit Averno,

Et dum Baianis saepe fovetur aquis,

Incidit in flammas: iuvenemque secuta relicto

Coniuge Penelope venit, abit Helene.

 

1.91

Τους στίχους σου σαν δεν εκδίδεις,

τους στίχους μου κατηγορείς.

Πάψε τα ποιήματά μου να τα ψέγεις,

ή τα δικά σου δημοσίευσε.

 

XCI

Cum tua non edas, carpis mea carmina, Laeli.

Carpere vel noli nostra vel ede tua.

  

 

1.3

Στ’Αργίλητου[2] τα μαγαζιά θα προτιμούσες να συχνάζεις

αν κι έχει χώρο το γραφείο μου για σε, μικρό βιβλίο.

Δεν ξέρεις, αχ δεν ξέρεις, της κραταιάς της Ρώμης τα καπρίτσια.

Πίστεψέ με, ψοφά για κριτική του Άρη ο λαός.

Κι η χλεύη ξεπερνά τα όρια κι οι νέοι και οι γέροι,

αλλά και τα παιδιά τη μύτη έχουνε ρικόνερου

κι ενώ θ’ ακούς μεγάλα εύγε και φιλιά θα προσδοκάς,

θα σε τινάξουνε ψηλά, σα σκόνη, απ’ τις χλαμύδες.

Μα συ, για να γλιτώσεις απ’ τ’ αφέντη σου τις διορθώσεις

κι η γραφίδα μου τα παιχνιδίσματά σου να μην εντοπίσει,

διαλέγεις να πετάξεις στους αιθέρες, παιχνιδιάρικο.

Εμπρός, πήγαινε. Αλλά στο σπίτι θά ’σουνα πιο ασφαλές.

 

III

 Argiletanas mavis habitare tabernas,

Cum tibi, parve liber, scrinia nostra vacent.

Nescis, heu, nescis dominae fastidia Romae:

Crede mihi, nimium Martia turba sapit.

Maiores nusquam rhonchi: iuvenesque senesque

Et pueri nasum rhinocerotis habent.

Audieris cum grande sophos, dum basia iactas,

Ibis ab excusso missus in astra sago.

Sed tu ne totiens domini patiare lituras

Neve notet lusus tristis harundo tuos,

Aetherias, lascive, cupis volitare per auras:

I, fuge; sed poteras tutior esse domi.

  

 

1.64

Είσαι όμορφη -  το ξέρουμε. Και νέα – είν’ αλήθεια-

και πλούσια. Μπορεί κανείς να τ’ αρνηθεί;

Μα όταν επαινείς τον εαυτό  σου έτσι, Φάβουλλα,

ούτε πλούσια ούτε όμορφη μήτε νέα είσαι.

 

LXIV

Bella es, novimus, et puella, verum est,

Et dives, quis enim potest negare?

Sed cum te nimium, Fabulla, laudas,

Nec dives neque bella nec puella es.

           

 

1.67

«Τί ελεύθερος που είσαι», Κύριλε, συνέχεια μου λες.

Ενάντιά σου όποιος μιλά, είν’ όντως ελεύθερος.

 

LXVII

'Liber homo es nimium', dicis mihi, Ceryle, semper.

In te qui dicit, Ceryle, liber homo est?

1.89

Τα πάντα σ’ όλων το αυτί τα ψιθυρίζεις, Κίννα,

κι ό,τι φωναχτά πρέπει να λες, το λες ψιθυριστά.

Γελάς, γκρινιάζεις, συζητάς, θρηνείς, και κρίνεις

και φωνάζεις και σιωπάς, στ’ αυτί του άλλου πάντα.

Τόσο σ’ έχει κυριέψει τούτη η αρρώστια

που και τον Καίσαρα συχνά στ’ αυτί του επαινείς.

(Σ.τ.Μ.: δηλ. εκεί που θα έπρεπε, πάνω απ’ όλα, να μιλήσεις δυνατά

μπροστά σε όλο τον κόσμο)

 

LXXXIX

 Garris in aurem semper omnibus, Cinna,

Garrire et illud teste quod licet turba.

Rides in aurem, quereris, arguis, ploras,

Cantas in aurem, iudicas, taces, clamas,

Adeoque penitus sedit hic tibi morbus,

Ut saepe in aurem, Cinna, Caesarem laudes.

 

 

1.97

Μόνο όλοι σαν φωνάζουν, Ναίβολε, μιλάς κι εσύ

και προστάτης του δικαίου και συνήγορος θωρείς πως είσαι.

Μ’ αυτόν τον τρόπο όλοι φαίνονται δεινοί συζητητές.

Ιδού, κανένας τώρα δε μιλά. Πες κάτι, Ναίβολε.

 

XCVII

Cum clamant omnes, loqueris tunc, Naevole, tantum,

Et te patronum causidicumque putas.

Hac ratione potest nemo non esse disertus.

Ecce, tacent omnes: Naevole, dic aliquid.

  

1.98

Σε δίκη, Φλάκκε, ο Διόδωρος, έχει και ποδάγρα.

Στο δικηγόρο, όμως, τίποτα. Δεν είν’ αυτό χεράγρα;

 

XCVIII

Litigat et podagra Diodorus, Flacce, laborat.

Sed nil patrono porrigit: haec cheragra est.

 

1.102

Την Αφροδίτη σου, όποιος ζωγράφισε, Λύκορε,

την Αθηνά, μού φαίνεται, να κολακεύσει ήθελε.

(Σ.τ.Μ.: Ο Μαρτιάλης εδώ υπαινίσσεται το γνωστό επεισόδιο με τον Πάρη και το χρυσό μήλο, ανάμεσα στην Αφροδίτη, την Αθηνά και την Ήρα.)

 

CII

Qui pinxit Venerem tuam, Lycori,

Blanditus, puto, pictor est Minervae.

  

1.22

Γιατί, λαγέ, το στόμα τ’ άγριο του λιονταριού

που στέκεται γαλήνιο τώρα, ν’ αποφεύγεις;

Ζώα τόσο μικρά, δεν έχει μάθει να κατασπαράζει.

Τα νύχια του χορταίνουν μόνο με μεγάλους τράχηλους

κι η δίψα του δε σβήνει με τόσο λίγο αίμα.

Για τα σκυλιά είν’ οι λαγοί, στόματα θεόρατα δεν τα γεμίζουν.

Των Δάκων[3] τα παιδιά να μη φοβούνται τ’ άρματα του Καίσαρα.

XXII

Quid nunc saeva fugis placidi lepus ora leonis?

Frangere tam parvas non didicere feras.

Servantur magnis isti cervicibus ungues

Nec gaudet tenui sanguine tanta sitis.

Praeda canum lepus est, vastos non implet hiatus

Non timeat Dacus Caesaris arma puer.

  

1.24

Βλέπεις κείνον με τ’ αχτένιστο μαλλί, Δεκιανέ,

με τα βλοσυρά τα φρύδια που κι εσύ ο ίδιος τα φοβάσαι;

Πού συνεχώς μιλά για Κούριους  και Κάμιλλους, τους ελευθερωτές;

Το βλέμμα του μην το πιστεύεις. Παντρεύτηκε χτες.

 

XXIV

 Aspicis incomptis illum, Deciane, capillis,

Cuius et ipse times triste supercilium,

Qui loquitur Curios adsertoresque Camillos?

Nolito fronti credere: nupsit heri.

 

---

[1] Λουκρίνος: κόλπος της Καμπανίας. Άορνος: λίμνη της Καμπανίας

[2] Τοποθεσία της Ρώμης

[3] Λαός της Δακίας, περιοχής της ΝΑ Ευρώπης